wylosuj kolejny
Newsletter
podaj email:

 
buttonarium.eu - Strona Polskich Kolekcjonerów Guzików
8230 guzików 1552 właścicieli 766 sygnatur 684 wytwórców 259 komentarzy
pl

Guziki liberyjne - zbiór informacji, luty 2015 r.

Ostatnia aktualizacja: 13 stycznia 2018 roku

Guziki liberyjne spotykano tylko przy niektórych typach liberii. Z polskiej dziewiętnastowiecznej literatury wiadomo, że różnego rodzaju liberie były noszone m.in. przez: pacholików, hajduków, pajuków, kozaków, lokai, masztalerzów, forysiów, furmanów [1]. To, która służba nosiła liberie oraz rodzaj przeznaczonych dla niej ubiorów zależał od wielu różnych czynników: zasadności, aktualnej mody, zasobności i upodobań danej rodziny itp. Niektóre dawne ubiory zwane szeroko liberiami można porównać do dzisiejszych ubrań roboczych, ale część z nich była strojna i bogato zdobiona. Liberya. ... Dwojaka pospolicie bywała: codzienna i paradna; w tej ostatniej mianowicie przesadzano się aż do największych zbytków, to na sukna przednie, to na burty, szamerowania, galony [1].
Można przypuszczać, że szykowne guziki liberyjne zdobiły przede wszystkim barwne liberie paradne, i to jedynie reprezentacyjnej służby dworskiej, które czasami noszone były tylko na wyjątkowe okazje.

Guziki liberyjne występowały w kilku podstawowych rodzajach:

  • guziki z herbem wraz z różnymi jego elementami, np.: zawołaniem, klejnotem, koroną rangową, tarczą herbową, godłem, orderem, dewizą oraz trzymaczami;
  • guziki z samym godłem heraldycznym;
  • guziki z monogramem z koroną lub bez korony rangowej;
  • guziki z samą koroną rangową.

Z ogłoszeń zamieszczanych w polskiej dziewiętnastowiecznej prasie wynika, że więksi producenci guzików posiadali gotowe sztance do produkcji niektórych rodzajów guzików liberyjnych (z inicjałem, z inicjałem wraz z koroną szlachecką, z samą koroną rangową, czasami nawet z popularnym herbem), stąd część guzików liberyjnych była dostępna w ciągłej sprzedaży. Inicjały na guzikach miały różny krój i stylizację i było to zależne m.in. od mody, czy inwencji danego grawera (rytownika).

Guziki liberyjne były zamawiane najprawdopodobniej przez krawca, któremu zlecono uszycie liberii. Najczęściej zamawiał je on u najbliższego wytwórcy, ale spotykane są polskie guziki liberyjne, które zostały wyprodukowane aż w Paryżu, Wiedniu, Berlinie czy Sankt Petersburgu.

W Europie barwne liberie paradne, zdobione szykownymi i cennymi guzikami, zaczęły być modne w II połowie XVIII wieku, a w XIX wieku były już stosunkowo popularne. Postęp techniczny spowodował obniżkę cen guzików, co wpłynęło na większą ich dostępności, a co za tym idzie i popularność. Liberie były w powszechnym użytku do wybuchu I wojny światowej, a gdzieniegdzie aż do wybuchu II wojny.

Do czasów współczesnych liberie przetrwały w renomowanych hotelach, kasynach, klubach, restauracjach itp.

Ciekawostka
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wraz z uchwaleniem Konstytucji Marcowej z 1921 roku, Państwo Polskie przestało uznawać tytuły arystokratyczne, co nie przeszkodziło w dalszym używaniu liberii z odpowiednimi guzikami. Po zakończeniu II wojny światowej, z powodu zmian ustrojowych, które nastąpiły w Polsce, zaprzestano honorowania jakichkolwiek tytułów szlacheckich. Dawne majątki zostały upaństwowione, ostatecznie zakończyła się era pałaców (większość zamieniła się w ruinę), służby dworskiej, liberii i oczywiście samych guzików liberyjnych.

Źródła
Link[1]Gołębiowski Ł. - Ubiory w Polszcze od najdawniejszych czasów aż do chwil obecnych, Warszawa 1830
Link   Gajl T., Milewski L. - HERBARZ POLSKI
Książka   Chrząński T. - Tablice odmian herbowych Chrząńskiego, Warszawa 1909
Książka   GUZIKI LIBERYJNE KATALOG, Elbląg 1988
ksiazka   Wittyg W. - Nieznana szlachta polska i jej herby, Kraków 1908
Książka   Zajchowski Zb. - Guziki herbowe ... cz.1, Elbląg 2008
Książka   Zajchowski Zb. - Guziki herbowe ... cz.2, Elbląg 2013
wiki   Wikipedia.pl - Herby szlachty polskiej (galeria)
wiki   Wikipedia.pl - Lista polskich herbów szlacheckich
wiki   Wikipedia.pl - Lista polskich rodów baronowskich
wiki   Wikipedia.pl - Lista polskich rodów hrabiowskich
youtube   YouTube.pl - 1001 drobiazgów - 306 Guziki herbowe

Słowniczek
Wikipedia Wikipedia.pl - Blazonowanie
Wikipedia Wikipedia.pl - Dewiza herbowa
Wikipedia Wikipedia.pl - Figura heraldyczna
Wikipedia Wikipedia.pl - Godło
Wikipedia Wikipedia.pl - Hełm heraldyczny
Wikipedia Wikipedia.pl - Heraldyka
Wikipedia Wikipedia.pl - Heraldyka polska
Wikipedia Wikipedia.pl - Herb
Wikipedia Wikipedia.pl - Herb szlachecki
Wikipedia Wikipedia.pl - Herb szlachecki (lista herbów)
Wikipedia Wikipedia.pl - Herbarz (heraldyka)
Wikipedia Wikipedia.pl - Herbowni
Wikipedia Wikipedia.pl - Herby szlachty polskiej (galeria)
Wikipedia Wikipedia.pl - Inicjał
Wikipedia Wikipedia.pl - Klejnot herbowy
Wikipedia Wikipedia.pl - Korona rangowa
Wikipedia Wikipedia.pl - Labry (heraldyka)
Wikipedia Wikipedia.pl - Liberia (ubiór)
Wikipedia Wikipedia.pl - Monogram
Wikipedia Wikipedia.pl - Nobilitacja
Wikipedia Wikipedia.pl - Order herbowy
Wikipedia Wikipedia.pl - Postument heraldyczny
Wikipedia Wikipedia.pl - Szlachta
Wikipedia Wikipedia.pl - Szlachta w Polsce
Wikipedia Wikipedia.pl - Trzymacze heraldyczne
Wikipedia Wikipedia.pl - Tynktura (heraldyka)
Wikipedia Wikipedia.pl - Zawołanie

Robert Wł. Bauer - rwb
Warszawa, dnia 08 lutego 2015 roku