Guzik btrm006945

Niemiecki (śląski) guzik liberyjny (niemieckiej produkcji)

© buttonarium.eu

Awers

Awers przedstawia herb hrabiów von Zedlitz und Trutschler - nazwa śląskiego rodu którego herb jest na guziku. Rodzina posiadała m.in. majątki w rejonie Niemczy i Ziębic.

Ciekawostka

Rodzina von Zedlitz to jedna z najstarszych i najliczniejszych na Śląsku. Zedlitz und Trutschler z tytułem hrabiowskim była jedną z linii rodu. Najbardziej znaną linią byli baronowie von Zedlitz und Neukirch posiadający od czasów średniowiecza zamek w Nowym Kościele (Neukirch) nad Kaczawą i w rejonie dorzecza Kaczawy trudno o miejscowość która w swojej historii nie należała kiedyś do v. Zedlitzów. Zdecydowanie rzadszy jest guzik z herbem jakiejś rodziny która miała tylko jeden niewielki majątek niż np.z herbem ks. Hochbergów posiadających w Książu (nie tylko) ogromny zamek z liczną służbą ubraną w piękne liberie.

Rewers

Rewers sygnowany: * (gałązka) *** (gałązka) * EXTRA FEIN.

Przeznaczenie i datowanie

Guziki tego typu były stosowane przy liberiach reprezentacyjnej służby, np.: odźwiernego, lokaja, stangreta, itp. Rodzaj służby, która była wyposażona w liberie, zależał od wielu różnych czynników (moda, zasobność danej rodziny, itd.).

Mniej zamożne rodziny kupowały guziki z samym godłem, jeszcze mniej zamożni kupowali tańsze guziki z (pojedynczym/podwójnym) inicjałem (monogramem), z inicjałem wraz z koroną szlachecką lub z samą koroną odpowiedniej rangi. Z ogłoszeń zamieszczanych w polskiej dziewiętnastowiecznej prasie wynika, że więksi producenci mieli pewien zapas tego typu guzików (inicjał, inicjał wraz z koroną szlachecką lub tylko korona rangowa) i były one dostępne w ciągłej sprzedaży. Inicjały na guzikach były najczęściej pisane tzw. szwabachą.

Guziki liberyjne były zamawiane najprawdopodobniej przez krawca, któremu zlecono uszycie liberii. Spotykane są polskie guziki liberyjne, które zostały wyprodukowane aż w Paryżu, Wiedniu lub Sankt Petersburgu, chociaż można je było zamówić również w Polsce.

Piękne liberie wraz z odpowiednimi guzikami zaczęły być modne w Europie w II połowie XVIII wieku. Na przestrzeni wieku XIX stawały się coraz popularniejsze, a wynikało to z mody. Postęp techniczny spowodował obniżkę cen guzików, co wpłynęło na większą ich dostępności.

Liberie były w powszechnym użytku głównie do wybuchu I wojny światowej, a gdzieniegdzie aż do wybuchu II wojny.

Do czasów współczesnych liberie przetrwały w renomowanych hotelach, klubach itp.

Ciekawostka

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wraz z uchwaleniem Konstytucji Marcowej z 1921 roku państwo przestało uznawać tytuły arystokratyczne, co nie przeszkodziło w dalszym używaniu liberii z odpowiednimi guzikami. Po zakończeniu II wojny światowej, z powodu zmian ustrojowych, które nastąpiły w Polsce, nie honorowano żadnych tytułów szlacheckich. Większość dóbr bogatych rodzin została znacjonalizowana i ostatecznie zakończyła się era służby, liberii i guzików liberyjnych.

Źródła

● Wikipedia.de - Zedlitz (Adelsgeschlecht)

● Zajchowski Zb. - Guziki herbowe . cz.1, Elbląg 2008

- patrz strona: 135

● Zajchowski Zb. - Guziki herbowe . cz.2, Elbląg 2013

- patrz strona: 190

Słowniczek

● Wikipedia.pl - Blazonowanie

● Wikipedia.pl - Dewiza herbowa

● Wikipedia.pl - Figura heraldyczna

● Wikipedia.pl - Godło

● Wikipedia.pl - Hełm heraldyczny

● Wikipedia.pl - Heraldyka

● Wikipedia.pl - Heraldyka polska

● Wikipedia.pl - Herb

● Wikipedia.pl - Herb szlachecki

● Wikipedia.pl - Herb szlachecki (lista herbów)

● Wikipedia.pl - Herbarz (heraldyka)

● Wikipedia.pl - Herbowni

● Wikipedia.pl - Herby szlachty polskiej (galeria)

● Wikipedia.pl - Inicjał

● Wikipedia.pl - Klejnot herbowy

● Wikipedia.pl - Korona rangowa

● Wikipedia.pl - Labry (heraldyka)

● Wikipedia.pl - Liberia (ubiór)

● Wikipedia.pl - Monogram

● Wikipedia.pl - Order herbowy

● Wikipedia.pl - Postument heraldyczny

● Wikipedia.pl - Szlachta

● Wikipedia.pl - Szlachta w Polsce

● Wikipedia.pl - Szwabacha

● Wikipedia.pl - Trzymacze heraldyczne

● Wikipedia.pl - Zawołanie